Müzayede, Online Müzayede

Pera Müzesi, 20. kuruluş yılında iki sergiyi izleyiciyle buluşturuyor: Günümüz sanatının özgün isimlerinden Marcel Dzama’nın sergisi savaş, kötü yönetimler ve çevresel yıkım gibi konulara odaklanıyor. Kültür sanat dünyasının ‘hezârfen’i Samih Rifat’ın düşünsel yolculuğuna açılan sergi ise fotoğraf, yazı, şiir, çeviri, desen, film ve müzik alanlarındaki üretimlerini ilk kez kapsamlı biçimde bir araya getiriyor.

Fotoğraf- Samih Rifat

Marcel Dzama’nın Türkiye’deki ilk kişisel sergisi “Marcel Dzama: Ay Işığıyla Dans - Arkadaşı Raymond Pettibon’dan küçük bir yardımla”, çizim, film ve heykel gibi farklı disiplinlerdeki üretimlerini bir araya getiriyor. Serginin küratörlüğünü üstlenen Alistair Hicks, Dzama’nın çalışmalarını şöyle yorumluyor: “Taşkın ve bazen de fazla dokunaklı şiirler gibi abartılı çalışmaları başımızı döndürebilir. Dzama, izleyiciyi dahil etmeye hevesli; imgelemi oldukça baştan çıkarıcı olabilir.”

Fotoğraf- Samih Rifat

17 Ağustos’a kadar süren sergi, Dzama'nın sanat pratiğinde öne çıkan üç temel temayı mercek altına alıyor: Kötü yönetimlerin eleştirisi, çevresel yıkım ve savaşın sebep olduğu felaketler. Dzama, bu konuları kimi zaman kara mizahla kimi zaman da Dadaizmin en önemli temsilcilerinden, adaşı Marcel Duchamp’tan esinlendiği satranç metaforuyla ele alıyor. Dzama’nın sanatsal dili, yalnızca politik çöküşleri ve otoriter yapıları eleştirmekle sınırlı kalmıyor, aynı zamanda sanatın şekil değiştiren, yeniden tanımlanan ve izleyiciyi dahil eden yapısını da vurguluyor. Pettibon’la iş birliği, bu anlamda sanatçının kolektif yaratım sürecine olan ilgisini de gözler önüne seriyor.

Fotoğraf- Samih Rifat

Sanatsal üretim sürecinde bireysel kimliğin yanı sıra kolektif iş birliklerine de büyük önem veren Dzama’nın, New Yorklu sanatçı dostu Raymond Pettibon ile ortak çalışmaları serginin önemli bir bölümünü oluşturuyor. Dzama ve Pettibon, satranç tahtasındaki iki rakip gibi bir yaratıcı diyalog içinde eserlerini ortaya çıkarıyor. Dzama’nın gerçeküstü karakterleri, Pettibon’un politik eleştirileri ile birleşerek izleyiciyi toplumsal meseleler üzerine derinlemesine düşünmeye davet ediyor. Öte yandan bu çalışmalar, sanatın bir diyalog alanı olarak nasıl işleyebileceğine dair güçlü bir örnek oluşturuyor.

Marcel Dzama & Raymond Pettibon, İyi geceler New York Good night New York, 2024 Kâğıt üzerine sedefli akrilik mürekkep, suluboya, grafit ve kolaj. Sanatçılar ve David Zwirner izniyle

Müzenin bir diğer sergisi “Samih Rifat: Çok İş Var Yapacak”, 2007 yılında, erken yaşta hayatını kaybeden Rifat’ın fotoğraflarının yanı sıra defterleri, el yazısı notları, şiir, çeviri, desen, yazı, film ve müzik alanlarındaki üretimlerini bir araya getirerek onun entelektüel mirasını görünür kılıyor.

Hem Batı’nın hem de Anadolu’nun sanat ve düşünce mirasından beslenen, geniş ilgi alanlarıyla yetkin bir kültür insanı olan Rifat’ın üretim sürecine, entelektüel merakına ve sanata bakışına dair yeni bir perspektif sunan serginin küratoryal danışmanlığını Serhan Ada, fotoğraf danışmanlığını Esra Özdoğan ve Ahmet Elhan, sergi ve katalog tasarımını ise Bülent Erkmen üstleniyor. Sergiye adını veren “Yapacak çok iş var, zaman az” cümlesi, Samih Rifat’ın defterlerinden birine düştüğü kısa ama anlam yüklü bir not. Bu ifade, yalnızca Rifat’ın üretim anlayışını ve bitmeyen yaratıcı merakını özetlemekle kalmıyor, aynı zamanda bu serginin ruhunu da oluşturuyor.

Marcel Dzama, Ayçiçeğindeki kan, 2022. Kâğıt üzerine guvaş, suluboya, mürekkep ve grafit. Sanatçı ve Sies + Höke, Düsseldorf izniyle

Küratoryal Danışman Serhan Ada, Rifat’ın yarım kalan projelerine, sürekli üretme arzusuna ve zamana karşı yarışan yaratıcı titizliğine değinerek şunları söylüyor: “Bunca iş yapan biri, yapamadığından neden yakınabilir? Kuşkusuz yaptığını yetmez gördüğünden ya da kendi işlerini kıyasıya eleştirdiğinden. Adeta kendini daha fazla motive etmeye çalışıyor, defterlerin arasına serpiştirdiği öylesine söylenmiş gibisinden bu kısa notlarla.”

Samih Rifat’ın fotoğrafları serginin en dikkat çekici bölümlerinden birini oluşturuyor. Kent, doğa, mimari, arkeoloji ve insan ilişkisini ele alan kareleri, Rifat’ın estetik anlayışını ve görsel dünyasını yansıtıyor. Fotoğraf üzerine yazılar ve eleştiriler de kaleme alan Samih Rifat’ın fotoğraf anlayışını anlatan bazı metinleri de sergide sunuluyor. Serginin fotoğraf danışmanlarından Esra Özdoğan, Samih Rifat’ın da sözleriyle fotoğrafa bakışını şu cümlelerle ifade ediyor: “Kendi fotoğraf üretimleri söz konusu olduğunda fotoğrafı bir sanattan ziyade bir ‘zanaat’ olarak gördüğünü söyler ama fotoğrafa şiirin gölgesini taşımaya da heves eder bir yandan. Çarşı fotoğrafçısıyla, şipşakçıyla, düğün fotoğrafçısı ya da kasabalı foto muhabiriyle ‘meslektaş’ olmaktan hoşlanır ama ‘fotoğrafa en yakın sanat dalının, yaygın olarak sanıldığı gibi resim değil yazı, daha doğrusu şiir olduğunu düşünmüşümdür her zaman,’ diye yazar.”

Çevirdiği metinlerle edebiyat dünyasında da önemli bir yer edinen, Herakleitos, Leonardo da Vinci, çağdaş Fransız ozanlar ve Bizanslı şairler başta olmak üzere Türkçeye birçok önemli eser kazandıran Rifat, çeviriyle şiir arasında organik bir bağ kuruyordu. Onun antik dünyaya olan ilgisi, dillerle kurduğu derin bağ ve titiz çeviri anlayışı, serginin en güçlü bölümlerinden biri olarak öne çıkıyor. Samih Rifat'ın babası Oktay Rifat’la birlikte çevirdiği “Gece Yazı” kitabı da, baba-oğul ortak çalışmasının en dikkat çekici örneklerinden biri olarak sergileniyor.

Suna ve İnan Kıraç Vakfı’nın ilk yıllarında vakfın sanat danışmanlığını üstlenen, Pera Müzesi’nde pek çok projenin yanı sıra Henri-Cartier Bresson ve Josef Koudelka gibi dünyaca ünlü fotoğrafçıların sergilerine de imza atan çok yönlü aydın Samih Rifat anısına, Pera Müzesi’nin 20. kuruluş yılında gerçekleştirdiği bir vefa projesi olma özelliği de taşıyan sergi, 17 Ağustos’a kadar ziyaret edilebilir.